در پنل «فیلترینگ و استارتاپ‌ها» اینوتکس 2023، فعالین حوزه فناوری این نکته را مطرح کردند که موج مهاجرت بعد از فیلترینگ در بین نیروهای متخصص بیشتر شده است و راهکارهایی نظیر اینترنت طبقاتی نیز مشکلی را حل نمی‌کند. آن‌ها با اشاره به اینکه وضعیت تیم‌ها هر روز از دیروز ناپایدارتر می‌شود، اعلام کردند باید در برابر تصمیمات اشتباه درباره شبکه ایستادگی کرد و اینترنت آزاد و بدون اختلال را مطالبه‌گری نمود.
پنل فیلترینگ و استارتاپ‌ها با حضور «آسیه حاتمی»، مدیرعامل ایران تلنت، «سعید سوزنگر»، فعال حوزه فناوری و «تیمور ستارزاده»، فعال استارتاپی برگزار شد. در ابتدای این نشست حاتمی اعلام کرد براساس آمارها، اشتیاق به کارآفرینی در کشور خیلی کمتر شده است. حاتمی همچنین تأکید کرد برای توسعه اقتصاد باید زیرساخت‌ها را درست کرد. او باور دارد استارتاپ‌ها در شرایط سخت فیلترینگ به زنده بودن خود ادامه داده‌اند، اما این تداوم حیات با مشکلات انبوهی همراه شده است.
حاتمی با اشاره به وضعیت فیلترینگ و دردسری که برای کسب‌وکارها ساخته شده، اعلام کرد: «درحال‌حاضر تیم‌ها در تلاش هستند تا توسعه پیدا کنند. تیم‌های کوچک زیادی نابود شده‌اند و باقی کسب‌وکارها در تکاپوی ادامه حیات هستند. درحال‌حاضر کارهایی که پیش‌تر در عرض ۵ دقیقه انجام می‌شد، یک ساعت به طول می‌انجامد. این موضوع باعث خستگی و فرسودگی تیم‌ها شده و روند رشد را کند کرده است. بازخورد در شبکه‌های اجتماعی نیز بسیار کاهش یافته و این مسئله انگیزه تیم‌ها را کاهش می‌دهد.»
«سعید سوزنگر» نیز در این نشست با ذکر این نکته که اینترنت تنها یک معنا دارد، اعلام کرد هیچ چیزی به‌عنوان اینترنت ویژه یا طبقاتی یا حرفه‌ای نباید وجود داشته باشد. او اینترنت را یک حق شهروندی دانست و تأکید کرد نباید دانش را از تمامی مردم جامعه دریغ کرد. او همچنین اعلام کرد فیلترینگ باعث شده است تا آلوده‌ترین کشور در بدافزارهای موبایل باشیم: «ما زمانی که درگیر فیلترینگ حاکمیتی نبودیم هم گوشی‌هایمان پر از بدافزار بود و حالا رسماً یک چاقو را به اعضای خانواده داده‌ایم و این موضوع را چند برابر بدتر کرده‌ایم.»
سوزنگر اعلام کرد وجود این بدافزارها و جولان آن‌ها در گوشی‌ها باعث شده است که امنیت کاربران و نهادهای مختلف با خطر مواجه شود:
«یک اپلیکیشن آلوده مثل یک زامبی است که کاربر را در اختیار گروهی قرار می‌دهد. سودجویان پشت این بدافزارها یک command control را به یک شرکت هکر و مخرب اجاره می‌دهند و آن‌ها می‌توانند به یک‌سری نهاد خاص حمله‌های امنیتی کنند. دانش جهانی را از خود دریغ می‌کنیم و مردم هم به هر روشی دنبال حقوق خود هستند تا به اینترنت آزاد وصل شوند.»
او راهکار بهبود این موقعیت را مواجهه با تصمیم‌های اشتباه دانست: «نباید درگیر گرفتن رانت‌ها باشیم و نباید از ویژگی‌هایی مثل اینترنت طبقاتی استفاده کنیم. باید جلوی این تصمیم‌های اشتباه ایستادگی کنیم. باید اینترنت آزاد را مطالبه‌گری کنیم. نباید وارد بازی دریافت این تسهیلات شویم و باید جلوی این موارد که رسماً آسیب‌های مالی و روانی به تیم‌ها وارد می‌کند، بایستیم.»
«تیمور ستارزاده»، هم‌بنیان‌گذار و مدیر ارشد بازارسازی گروه توسعه فناوری نوروز نیز اعلام کرد بسته‌های حمایتی دولت دردی را دوا نمی‌کند و راه‌حلی مثل اینترنت طبقاتی نیز قرار نیست مشکلات را حل نماید و فقط جامعه را دوپاره می‌کند. ستارزاده باور دارد این چندپاره‌شدن جامعه را به‌سمتی می‌یرد که به نفع هیچ‌کس نیست.
ستارزاده راه‌حل برون‌رفت از این مشکلات را نیز چنین تشریح کرد: «این مشکلات را ما به‌وجود نیاوردیم که بتوانیم آن را حل کنیم. درواقع حلال مشکلات ما نیستیم، ولی درحال‌حاضر می‌توان برای مدیران برنامه آموزشی گذاشت تا لااقل بدانند در این شرایط باید چه کنند. ممکن است با پیشروی این شرایط، با دومینوی سقوط استارتاپ‌ها روبه‌رو شویم. اگر در سال گذشته تیم‌های کوچک زیادی از بین رفتند، در سال جدید تیم‌های متوسط هم می‌توانند نابود شوند و این مهم با مدیریت قابل کنترل است.»
سختگیری دولت؛ دلیل ناامیدی تیم‌ها
جمعی از اعضای اکوسیستم استارتاپی کشور در پنلی با نام «نفس‌های آخر موج اول اکوسیستم استارتاپی» اعلام کردند نظارت‌های سخت نهادهای دولتی و رگولاتوری کاری کرده است که پویایی از اکوسیستم استارتاپی محو شود و سرمایه‌گذاران نیز نسبت به این اکوسیستم ناامید شوند. آن‌ها باور دارند نهادهای دولتی باید اعتماد بیشتری به تیم‌های استارتاپی داشته باشند تا بتوانند شرایط بحرانی را طی کنند.
دوازدهمین دوره از نمایشگاه بین‌المللی اینوتکس (INOTEX) در پارک فناوری پردیس به مدت چهار روز آغاز شد. در این نمایشگاه، نشست‌ها و پنل‌هایی با موضوعات مختلف برگزار می‌شود. در پنل نفس‌های آخر موج اول اکوسیستم استارتاپی، «محمد زاهدی» مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه هدهد، ورود نهادهای دولتی به اکوسیستم استارتاپی کشور را موضوعی با دو وجهه مثبت و منفی تلقی کرد.
او باور دارد دخالت نهادی چون بورس به اکوسیستم فناوری به‌صورت ناقص انجام شده است و اگر این سازمان با سازو‌کار استارتاپی کشور آشنا بود، ورود بسیار موفق‌آمیزتری داشت.
زاهدی تأکید دارد نهادهای دولتی باید جایگاه استارتاپ‌ها را در شرایط اقتصادی مختلف بپذیرند و بتوانند فضای اقتصادی آن‌ها را درک کنند. او به چالش ورود به بورس شرکت‌هایی مثل اسنپ و دیجی‌کالا اشاره کرد و باور دارد مشکلاتی که بر سر بورسی‌شدن این دو شرکت وجود دارد، به‌خاطر عدم شناخت رگولاتوری با فضای این کسب‌وکارهاست.
زاهدی از دولت تقاضا کرد تا به استارتاپ‌ها اعتماد کند: «خیلی از راه‌حل‌های چالش‌ها را باید به خود استارتاپ‌ها سپرد. با این کار اکوسیستم استارتاپی کشور رشد پیدا خواهد کرد. قوانین سختگیرانه و رگولاتوری ریزبینانه مانع از رشد و پیشرفت بازیگران خواهد شد.»
ضربه تورم به استارتاپ‌ها
در ادامه این پنل، «حمیدرضا احمدی»، بنیان‌گذار ایوند نیز به این موضوع اشاره کرد که مشکلات کلان کشور گریبانگیر استارتاپ‌ها هم شده است: «تورم و شرایط وخیم اقتصادی به استارتاپ‌ها ضربه زده.»
او باور دارد مواردی مانند نرخ ارز به‌طور مستقیم روی استارتاپ‌ها تأثیر می‌گذارد و کاری می‌کند که هزینه راه‌اندازی استارتاپ بالا برود.
احمدی به نابود‌شدن زود استارتاپ‌ها در ایران اشاره کرد و دلیل این موضوع را وابستگی بیش‌ازحد تیم‌ها به سرمایه‌گذاران دانست: «با سرمایه اندک و خلاقیت بالا می‌توان کاری کرد که سرمایه‌گذاران به سراغ تیم بیایند و نه اینکه تیم‌ها در وهله اول به‌دنبال سرمایه‌گذاران باشند.» او آفت استارتاپ‌های ایرانی را برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت اعلام کرد.
«زهرا عمرانی»، هم‌بنیان‌گذار استارتاپ کاریا نیز به شرایط کرونا اشاره کرد که تأثیرات متعددی را روی اکوسیستم استارتاپی کشور گذاشت. او با ذکر این نکته که کاریا سه سال عمر دارد، اعلام کرد: «متأسفانه سرمایه‌گذاران در ایران منتظر یک سوددهی خیلی زود هستند. آن‌ها صبر ندارند و انتظار زیادی از استارتاپ‌های با عمر کوتاه دارند. این باعث می‌شود استارتاپ‌ها ناامید شوند.»
«آرین افشار»، عضو هیئت‌مدیره فینووا نیز با اعلام اینکه نمی‌توان گفت دوره طلایی استارتاپ‌ها تمام شده است، اعلام کرد شرایط این تیم‌ها در ایران چندان مساعد نیست: «استارتاپ‌ها محکوم به برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت هستند. این موضوع باعث شده است که سرمایه‌گذاران نیز چندان به این تیم‌ها اعتماد نداشته باشند.»
افشار باور دارد رگولاتوری سختگیرانه و نظارت‌های مضاعف دولتی باعث شده است تا نسل اول اکوسیستم استارتاپی کشور با چالش مواجه شوند: «دخالت‌های بیش‌ازحد دولت باعث شده است تا استارتاپ‌ها از ماهیت اصلی خود دور شوند. آن‌ها نمی‌توانند پویا باشند و نوآوری داشته باشند. سایه دیدگاه‌های سنتی کاری کرده است که این اتفاقات در بین تیم‌ها محو شود.»
نویسنده علیرضا ناجی
سایر مقالات نویسنده
